Osmanlı Saraylarından Günümüze Uzanan Tatlı Bir Hikâye: Zerde

Hemen her toplumun kendine özgü bir mutfak kültürü vardır. Bu kültürdeki her yemeğin ardında, ait olduğu coğrafyanın tarihî birikimi, kültürel mirası ve gelenekleri saklıdır. Tatlılarsa bu zenginliğin en özel ve anlamlı yansımalarındandır. Özellikle Türk mutfağı öyle lezzetler barındırır ki benzerlerini bulmak neredeyse imkânsızdır. İşte bu nadide lezzetlerden biri de geçmişin izlerini bugüne taşıyan zerde!

Geçmişi yüzyıllar öncesine dayanan zerde, vaktiyle sofraların en özel tatlıları arasındaydı. Günümüzdeyse farklı tatlıların ortaya çıkmasıyla birlikte zerdeyi bilenlerin sayısı bir hayli azalmış durumda. Oysa bu tatlı bir zamanlar Osmanlı saray mutfağının, padişahların hatta Mustafa Kemal Atatürk’ün bile gözdesiydi. Dilerseniz gelin, takvimleri biraz geriye saralım ve zerdeyi daha yakından tanıyalım.

 

Zerdenin Hikâyesi ve Kökeni

Zerde her ne kadar Osmanlı’nın zengin saray mutfağıyla özdeşleşmiş olsa da bu tatlının kökleri çok daha eskilere uzanıyor. Farsça kökenli, sarı anlamına gelen “zard” kelimesinden türeyen bu özel tatlı; pirinçle hazırlanıyor, safranla renklendiriliyor ve gül suyuyla tatlandırılıyor. Kelimenin kökenine bakıldığındaysa bu tatlının İran coğrafyasından kültürümüze kazandırıldığı anlaşılıyor. Şimdi gelelim, Türk mutfağına nasıl dâhil olup saray sofralarının gözdesi hâline geldiğine.

Safranın altın sarısı rengiyle birleşen pirincin ortaya çıkardığı bu eşsiz tatlı, Selçuklular aracılığıyla Türk mutfağına kazandırıldı. Osmanlı Dönemi’ndeyse altın çağını yaşayan zerdenin genellikle düğün yemeklerinde ve bayram sofralarında sıkça yer aldığı biliniyor. Böylece zerdenin zamanla kutlamaların ve neşenin simgesi hâline geldiğini de söylemek mümkün.

Peki, zerdeyi bu kadar özel kılan neydi? Bunun en önemli nedeni, tatlıya rengini ve aromasını kazandıran safranın son derece değerli bir baharat olmasıydı. Yalnızca 1 gramını elde edebilmek için yaklaşık 150 safran çiçeğinin işlenmesi gerekiyordu.

 

Osmanlı Dönemi’nde Şenlik Sofralarının Gözdesi

Saray mutfağında her yemeğin hazırlandığı farklı bölümler bulunuyordu. Tatlıların hazırlandığı bölümse “helvahane” olarak adlandırılıyordu. Zerde de bu bölümde büyük kazanlarda özenle pişirilir; düğün, şenlik ve kutlama gibi önemli günlerde sofralarda yerini alırdı. Üstelik bu tatlı yalnızca saray sofralarına özgü kalmamış, halk arasında da benimsenerek yaygınlaşmıştı.

Osmanlı Dönemi’nde zerdenin şenlik sofralarındaki yerini en net şekilde Kanuni Sultan Süleyman devrinde görmek mümkün. Oğulları Mustafa, Mehmet, Selim, Bayezid ve Cihangir’in sünnet düğünlerinde ve kızı Mihrimah Sultan ile Rüstem Paşa’nın düğün töreninde büyük şenlikler düzenlenmişti. Bu şenliklerde ikram edilen yemeklerin kaydedildiği ziyafetnâmede zerdenin ikramından ve tarifinden açıkça söz ediliyor.

Bu tatlıya olan ilgi Osmanlı’da olduğu kadar Cumhuriyet Dönemi’nde de devam etti. Zira Mustafa Kemal Atatürk’ün yerel mutfağa olan ilgisi düşünüldüğünde bu tatlıya duyduğu sevgiyi anlamak zor değil. Sofrasından eksik etmediği zerde onun için yalnızca tarihî değil, ulusal bir değer de taşıyordu.

 

Pera Palace Hotel’de Geleneksel Çay Saatinin Vazgeçilmezi: Zerde

Yeni tatlılar her ne kadar yerel lezzetleri bir miktar geri plana itmiş gibi gözükse de zerdeyi sevenlerin sayısı hâlâ azımsanmayacak kadar fazla. Lezzetinin yanı sıra hafif yapısıyla da özellikle sıcak yaz aylarında tercih edilen bu özel tatlının en güzel hâlini tatmak isterseniz Pera Palace Hotel‘i tercih edebilirsiniz.

Pera Palace Hotel geçmişle geleceğin buluştuğu, İstanbul’un en özel tarihî yapılarından. Fransız, İtalyan ve Türk mutfağına ait lezzetlerin sunulduğu otelde her gün düzenlenen Geleneksel Çay Saati, misafirlerine ayrıcalıklı bir deneyim yaşatıyor. Zerdeyse bu özel etkinliğin en güzel lezzetleri arasında yer alıyor. Keyifli piyano melodileri eşliğinde sunulan akşamüstü çayı ve birbirinden özel lezzetler, haftanın her günü 15.00 – 18.00 saatleri arasında Kubbeli Salon’da konuklarını bekliyor. Siz de benzersiz bir lezzet deneyimi yaşamak için Pera Palace Hotel ile iletişime geçebilir, rezervasyonunuzu hemen yaptırabilirsiniz.

Bu yazılarımız da ilginizi çekebilir:

• Osmanlı Saray Mutfağının En Leziz ve Özel 10 Yemeği
• Bayramı İstanbul’da Geçirecekler İçin Enfes Bir Etkinlik Önerisi: Geleneksel Çay Saati
• Ramazan Tatlıları
• 5 Çayı Kültürü ve Geçmişi
• İstanbul’un Tarihe Tanıklık Eden Pastaneleri