Dünyada ve Türkiye’de 1 Mayıs İşçi Bayramının Tarihi
1 Mayıs İşçi Ve Emekçiler Bayramı her yıl dünya çapında kutlanan bir gündür. Bu günde dayanışma ve birlik hissedilir; haksızlıklara karşı mücadele edilir. Bu gün birçok ülkede resmi tatil olarak kabul edilir. 1 Mayıs İşçi Ve Emekçiler Bayramı Türkiye’de resmi olarak ilk defa 1923’te kutlanmıştır. Hadi gelin hep birlikte bu önemli günün dünyadaki ve Türkiye’deki tarihine göz atalım.
Dünyada 1 Mayıs İşçi Ve Emekçiler Bayramı
1 Mayıs ilk kez 1856 yılında Avustralya’nın Melbourne kentinde kutlandı. İnşaat ve taş işçileri çalışma saatlerinin azaltılması için Melbourne Üniversitesi’nden Parlamento’ya kadar yürüdü. Tabii ki bu önemli günün bir bayram halini alabilmesi için birçok olay yaşandı. İşçiler ‘’Amerika İşçi Sendikaları Konfederasyonu’’ önderliğinde 1 Mayıs 1886 tarihinde uzun çalışma saatlerinden dolayı işlerini bıraktılar. İşçiler 6 gün ve 12 saatlik çalışma takvimi yerine günde 8 saat çalışmak istiyorlardı. Bu gösterilere 500.000’e yakın işçi katıldı. Siyah ve beyaz işçiler beraber yürüdü. Luizcil’deki parkların kapalı olmasına rağmen Ulusal Park’a hep birlikte girilmesi ve tüm işçilerin omuz omuza mücadele etmesi ön yargı duvarlarının da yıkılmasını sağladı. Bu yürüyüş ve gösteriler 4 Mayıs’a kadar devam etti. Bu olay Haymarket Olayı’na yol açtı ve birçok ölüm gerçekleşti. Yasal baskılar ile birlikte bu günün tekrarlanması engellendi. Daha sonrasında 1889 yılında yani İkinci Enternasyol’de Fransız bir işçi temsilcisinin önerisiyle bu günün ”birlik, mücadele ve dayanışma günü” olarak kutlanmasına karar verildi. Böylelikle ikinci gösteri 1890 yılında yapıldı. 8 saatlik çalışma saati birçok ülkede kabul edildi. Günümüzde sosyalist ve daha birçok ülkede 1 Mayıs kitleler halinde kutlanmaya devam ediyor.
Türkiye’de 1 Mayıs İşçi Ve Emekçiler Bayramı
Dünyada 1 Mayıs kutlamaları 1850- 1890 yılları arasına denk düşerken, Osmanlı’da bu önemli gün ilk olarak resmi olmayan bir şekilde 1911 yılında kutlandı. Bu kutlamayı Selanik’te bulunan liman, pamuk ve tütün işçileri gerçekleştirdi. Kutlama 1912 yılında İstanbul’da da gerçekleşti. Fakat Kurtuluş Savaşı ve I. Dünya Savaşı nedeniyle 1 Mayıs uzun bir süre kutlanmadı. Bu uzun aradan sonra tekrardan 1921 yılında kutlamalar gerçekleşti. Türkiye Sosyalist Fırkası’nın çağrısı üzerine mayısın birinci pazar günü tatil oldu. Bu doğrultuda Hüseyin Hilmi Bey ve delegeler sadrazamı ziyaret etti. Böylelikle 1 Mayıs 1922’de Sovyetler Birliği ile dostluk çerçevesinde tekrardan kutlandı. 1 Mayıs, 1923 yılında ise ilk kez resmi olarak kutlandı. Fakat 1924’te bu önemli gün tekrardan yasaklandı. Yine 1925 yılında çıkarılan ”Takrir-i Sükun” yasası 1 Mayıs’ın 1935 yılına kadar yasaklanmasına neden oldu. Cumhuriyet’in ilanından sonra 1 Mayıs ”Bahar Bayramı” olarak kabul edildi. 50 yıl boyunca büyük ölçekli kutlamalar gerçekleşmedi. İlk açık 1 Mayıs kutlaması ise 1975 yılında Tepebaşı’nda bir gazinoda gerçekleşti. Bu kutlamayı DİSK tarafından 1976 yılında kapsamlı bir şekilde gerçekleştirilen kutlama takip etti. 1977 yılında yaşanan ”Kanlı 1 Mayıs” Taksim Meydanı’nın özel bir anlama sahip olmasına neden oldu. ”Kanlı 1 Mayıs”a 500.000’den fazla işçi katıldı. Intercontinental Oteli ve Sular İdaresi binasının üzerinden işçilere ateş açıldı. Birçok insan arbede ile birlikte Kazancı Yokuşu’ndan aşağı doğru kaçmaya çalışırken ezildi ve hayatını kaybetti. ”Kanlı 1 Mayıs” bu tarihten sonra Taksim Meydanı’nın simgesi oldu. 1978 yılında anma törenleri yapıldı; 1979 ise sokağa çıkma yasağı olmasına rağmen binlerce işçi bu bayramı kutladı. 1980’deki sıkıyönetimde kutlamalar yapılamadı ve Milli Güvenlik Konseyi 1981 yılında 1 Mayıs İşçi Bayramı’nı resmî tatil olmaktan çıkardı. 12 Eylül’den 30 yıl sonra 2009 yılında ‘’1 Mayıs İşçi ve Emekçiler Bayramı’’, ”Emek Ve Dayanışma Günü” olarak tatil ilan edildi. 1 Mayıs yasak olduğu 30 yıllık süreçte birçok kez illegal olarak kutlandı ve olaylar yaşandı. Bu olaylı kutlamalar arasında en fazla dikkat çekeni 1996 Kadıköy kutlamalarıydı. 3 kişinin hayatını kaybetmesi ve kullanılan orantısız güç ortalığın karışmasına neden olmuştu. Bu olaylar ile birlikte 2005 yılına kadar Kadıköy’de 1 Mayıs kutlanması yasaklandı. 2006 yılındaki kutlamalarda herhangi bir olay yaşanmadı. Bu olaylardan sonra 2010 yılında geniş kapsamlı bir kutlama gerçekleşti. Resmi rakamlara göre 140 bin, gayri resmi rakamlara göre 500 bin kişi bu kutlamalara katıldı. 2013 yılına kadar kutlamalar yoğun polis gözetimiyle gerçekleşti. 2013 yılında ‘’Taksim Meydanı Yayalaştırma Projesi’’ nedeniyle meydan gösterilere kapatıldı.,
Bu yazılarımız da ilginizi çekebilir:
99. Yılında 23 Nisan Ulusal Egemenlik ve Çocuk Bayramı’nın Ülkemiz Açısından Önemi
104. Yılında 19 Mayıs Atatürk’ü Anma, Gençlik ve Spor Bayramı’nın Önemi
